Ingezonden brief

Hoogedelgestrenge heer ir. A.P. Heidema, beste Andries,

Met deze brief wil ik mijn ernstige zorgen uitspreken over de voorgenomen plannen voor de vestiging van een grootschalig munitiedepot in Staphorst. De vele onbeantwoorde vragen, onduidelijkheden en risico’s rondom deze locatiekeuze nopen tot grote terughoudendheid. Ik verzoek u dringend om, vanuit uw toezichthoudende rol, een tijdelijke stop of pauze in te lassen voordat de Tweede Kamer op 19 december een besluit neemt.

1. Is Staphorst wel een logische locatie?

Hoewel Staphorst momenteel een beperkte munitieopslag heeft, zal alles wat er nu aan gebouwen en hekwerk staat verdwijnen. Een nieuw te bouwen locatie moet voldoen aan de nieuwe NAVO-standaarden. De keuze voor Staphorst lijkt niet voort te komen uit logistieke of strategische argumenten. Sterker nog: gezien de transport- en doorvoerfunctie van Nederland ligt een locatie dichterbij of in Duitsland aanzienlijk meer voor de hand. Staphorst kwam volgens diverse signalen vooral in beeld nadat een lokale bestuurder expliciet de hand opstak. Dat is een uiterst mager fundament voor zo’n zwaarwegend defensieterrein.
Ook is het relevant te benoemen dat de beoogde 70 hectare vanwege de hoge natuurwaarde eerder bewust níét in beeld was bij Defensie als geschikte locatie. Dat die overweging nu lijkt te zijn losgelaten, is ronduit zorgwekkend.

2. Eigendom, regels en mogelijke NAVO-vereisten

Onduidelijk is wie uiteindelijk juridisch eigenaar wordt van het terrein, onder welke regelgeving dit valt en welke NAVO-voorschriften gelden voor opslag, transport en beveiliging. Deze factoren bepalen of het terrein volledig, gedeeltelijk of tijdelijk onder NAVO-regime komt te staan. Transparantie hierover ontbreekt.

3. Worden er kernwapens opgeslagen?

Ook bestaat er onrust over de vraag of er (nu of in de toekomst) nucleaire munitie of componenten daarvan opgeslagen mogen worden. Zonder expliciete uitsluiting blijven inwoners in onzekerheid.

4. Licht, geluid, beveiliging en omgevingsimpact

De plannen lijken te voorzien in een inrichting met:

  • permanente verlichting over 70 hectare;

  • 24-uursbewaking;

  • een brede, kale veiligheidsstrook rondom het gehele terrein;

  • hoge en zwaar uitgevoerde (drie?) dubbele hekwerken.

Hierdoor wordt het NNN-gebied een onneembare barrière voor fauna. Met name zoogdieren kunnen er niet langer passeren of foerageren. Niet alleen een beschermde dassenburcht moet worden verplaatst, maar ook vele vogelsoorten en kwetsbare reptielen die afhankelijk zijn van rust en duisternis zullen hierdoor worden verjaagd.

5. Aanpassingen in infrastructuur en landschap

Het project lijkt bovendien te vereisen:

  • verzwaring van het elektriciteitsnet;

  • aanleg van een grote blusvijver (onduidelijk waar en hoe groot);

  • verwijdering van bomen in verband met het bladerdek en mogelijke verbreding van de Gorterlaan;

  • maatregelen tegen brandgevaar door nabijgelegen windmolens, tenzij deze worden afgebroken of stilgezet bij ongunstige windrichting.

Deze plannen grijpen diep in in een natuurgebied dat nu een aaneengesloten ecosysteem vormt.

6. Veiligheidsregio, hulpdiensten en vluchtroutes

Het blijft onduidelijk welke extra belasting dit omvangrijke complex zal leggen op de Veiligheidsregio, de brandweerzorg, ambulancediensten en de omliggende ziekenhuizen, met name in het geval van incidenten door menselijke fouten, technische storingen of problemen in de opslag. Evenmin is helder hoe vluchtroutes worden ingericht en hoe calamiteiten met gevaarlijke stoffen of instabiele munitie zullen worden beheerd.

Moderne munitie wordt bovendien steeds complexer: geleide raketten, raketbrandstoffen en zogenoemde ‘slimme munitie’ brengen nieuwe risico’s met zich mee. Fouten in opslag, koeling of logistiek kunnen grote gevolgen hebben. De potentiële gevaren zijn onder meer:

  • explosies veroorzaakt door instabiele of onjuist behandelde munitie;

  • brand door raketbrandstoffen of door moderne batterijsystemen (bijvoorbeeld lithiumbatterijen in wapen- en sensorsystemen).

De geschiedenis leert dat onderschatting van risico’s desastreuze gevolgen kan hebben. De vuurwerkramp in Enschede is daar een tragisch voorbeeld van, en in 2017 is het werk op het huidige munitiecomplex in Staphorst nog acuut stilgelegd vanwege een onveilige situatie met direct gevaar voor militairen en ander personeel.

7. Is Staphorst bestuurlijk uitgerust voor deze opgave?

De vraag rijst of het gemeentebestuur en de ambtenarij van Staphorst voldoende geëquipeerd zijn voor een project van deze omvang: vergunningverlening, toezicht, handhaving, risicobeheer en ecologische compensatie vereisen gespecialiseerde expertise. Een fusie of samenwerking met een grotere gemeente zou zelfs overwogen moeten worden. Deze vraag wordt echter volledig genegeerd.

8. Uitruil en schijn van belangenverstrengeling

Er bestaat breed het gevoel dat hier sprake is van een ordinaire uitruil: de gemeente zou hebben ingestemd omdat een wethouder aan enkele lokale ondernemers een op- en afrit heeft toegezegd. De focus van het gemeentebestuur lijkt opvallend sterk te liggen op deze infrastructuurwens, alsof de rest van het dossier ondergeschikt is gemaakt. De bestuurlijke integriteit van de gemeente staat hiermee onder druk.

Zelfs de tunneloptie die wordt besproken is op z’n minst twijfelachtig: tunnels zijn lastig te inspecteren, lastig te repareren en eenvoudig te saboteren. Dit staat haaks op de veiligheidsbehoefte die een munitiedepot stelt.

9. Laconieke houding omtrent natuurcompensatie

De opvatting van een groot deel van de raadsleden dat natuurcompensatie “wel elders kan” getuigt van een ernstig gebrek aan respect voor de beschermde waarden van dit gebied. Dit kan niet anders dan als NIMBY-gedrag (“Not In My Backyard”) worden gekwalificeerd. De ecologische schade wordt onderschat en afgewenteld op andere gemeenten.

10. Moderne oorlogsvoering

In een tijd waarin oorlogsvoering sterk digitaliseert en verspreid wordt uitgevoerd, is het de vraag of een centraliserend depot van 70 hectare überhaupt nog toekomstbestendig is – laat staan in kwetsbaar natuurgebied.

11. Onvoldoende veiligheidsanalyse bij moderne dreigingen

De huidige veiligheidsanalyses zijn gericht op incidenten binnen het depot. In het licht van de internationale veiligheidsontwikkelingen (o.a. in Oekraïne) is dit achterhaald. Moderne wapensystemen, zoals drones en in de toekomst zelfstandig opererende systemen, vormen een fundamenteel andere dreiging.

Verzoek aan u als toezichthouder

Gelet op de hoeveelheid onbeantwoorde vragen, de risico’s voor natuur, omgeving, veiligheid en bestuur, en de twijfelachtige totstandkoming van de locatievoorkeur, verzoek ik u dringend te overwegen om een tijdelijke stop, pauze of heroverweging af te dwingen voordat de Tweede Kamer op 19 december besluit. Uw rol is hierin cruciaal.

Met hoogachting,
een zeer bezorgde inwoner van Staphorst